Ciemna strona retinoidów

Trudno nie popaść w zachwyt nad retinoidami, wynalezione w 1976 roku przez najwybitniejszego światowego dermatologa Alberta Kligmana, bezsprzecznie królują w dzisiejszej dermatologii. Są najsilniejszym narzędziem w leczeniu trądzika, ale również substancjami stosowanymi w profilaktyce starzenia. Ich skuteczność została potwierdzona w licznych badaniach.
Dziś chciałabym Wam opowiedzieć o ich ciemnej stronie.


Terminu ciemna strona retinoidów użył po raz pierwszy dobrze znany czytelnikom tego bloga Patryk w komentarzach do tego postu klik. Ja byłam wówczas w fazie głębokiego zachwytu nad Atredermem, więc owszem przyjęłam jego opinię do wiadomości, ale potraktowałam raczej bezrefleksyjnie. Musiałam na własnej skórze doświadczyć niszczycielskiej mocy Atredermu, by zacząć analizować te informacje. Ten post dojrzewał we mnie bardzo długo, przygotowując go dla Was opierałam się na doświadczeniu swoim i Waszych, oraz na nieocenionych komentarzach Patryka.

Wszystkim, którzy stosowali Atrederm, Locacid, Zorac czy Differin świetnie są znane uboczne skutki działania tych preparatów- łuszczenie, podrażnienie i uwrażliwienie skóry. Skutki te, acz nieprzyjemne, są jednak do przyjęcia, gdyż mijają po kuracji. Retinoidy mogą niestety wywołać również głębokie, długoterminowe i często nieodwracalne powikłania, ponieważ trwale zmieniają skórę. 

Pochodne witaminy A są stosowane w medycynie od dawana, jednak nikt nie robił badań nad ich długofalowym działaniem. Nie znajdziecie za wiele informacji na ten temat, ani w prasie, ani  w internecie, niepoinformuje Was o nich dermatolog. Lekarze zresztą w większości są mocno zapatrzeni w skuteczność retinoidów i trudno dyskutować z nimi o ciemnej stronie mocy. Taką najbardziej chyba znaną orędowniczką retinoidów jest doktor Ewa Chlebus. Wielokrotnie dopytywałam ją o to na wykładach, ale nigdy nie dała mi wiążącej odpowiedzi. Niewiele jest w stanie powiedzieć o skutkach ubocznych stosowania retinoidów: 

  "Retinoidy mogą podrażniać skórę. Jedna osoba na dziesięć zapewne nie będzie ich tolerować, ale pozostałe dziewięć tak. Będą miały ładną skórę i bardzo dobry wygląd. Swoją drogą, ten efekt drażnienia potęguje to, że mamy dziś wszechobecną potrzebę, żeby było nam zawsze wygodnie. Lekarz musi włożyć bardzo dużo pracy, żeby przekonać pacjenta do tymczasowej niewygody leczenia. Mimo że jego skutek będzie dla pacjenta korzystny."

Również dobrze wszystkim znana Basia Kwiatkowska, zapytana na swoim forum o długoterminowe skutki uboczne retinoidów, zaprzeczyła ich istnieniu:

 "Retinoidy są znane od lat 70, są to nieliczne składniki, które zostały tak dobrze zbadane, są osoby, które stosują je ponad 20 lat, najpierw jako lek na trądzik, a potem kontynuując w celach przeciwstarzeniowych skóry, istnieje więc już możliwość sprawdzenia skutków długotrwałego ich stosowania. Ogólnie radzi się aby po rozpoczęciu kuracji retinoidami stosować je z dużą częstotliwością przez ok. rok. Wszystko zależy od danej osoby, niektóre osoby z widocznymi objawami fotostarzenia zauważają poprawę już po 4-6 miesiącach codziennego używania, inne po roku. Po tym czasie można zmniejszyć częstotliwość do np. 1-2 w tygodniu aby utrzymywać osiągnięte rezultaty i przeciwdziałać nowym, można też zrobić przerwę na ok 3-4 miesiące w tym okresie można stosować łagodniejszy retinaldehyd, a potem znowu wrócić do retinoidów. Są osoby, które nigdy nie będą w stanie stosować retinoidów codziennie, jednak stosowanie 1-2 razy w tygodniu także dalej efekty, tyle że zajmuje to więcej czasu. Jeżeli retinoidy wprowadza osoba młoda, która jeszcze nie ma tak widocznych objawów fotostarzenia skóry wówczas może ona je stosować w sposób ciągły 1-2 razy w tygodniu." 


Retinoidy byłyby idealnym środkiem, gdyby nie silny stan zapalny, który wywołują. I o ile na krótkim dystansie takie zapalenie świetnie stymuluje skórę do odnowy, to już występujące przewlekle, może ją zadręczyć i pozostawić po sobie przykre niespodzianki w postaci przebarwień (tak nie tylko słońce odpowiada za przebarwienia, może je po sobie zostawić również ustępujący stan zapalny) oraz nadwrażliwą skórę z mocno nadwyrężonym układem naczyniowym. Możemy uzyskać też efekt odwrotny do zamierzonego, czyli trądzik wtórny, spowodowany poretinoidowym zapaleniem skóry. 
Tak pisze o tym nasz expert Patryk:

  "Ciemna strona Mocy (Atredermu i innych preparatów opartych o retinoidy):
praktycznie każda zdrowa tkanka mająca ewolucyjny potencjał naprawczy (np. skórna, mięśniowa szkieletowa, wiele odmian łącznej) reaguje podobnie na bodźce drażniące i uszkadzające: reaguje odczynem zapalnym, a później naprawą uszkodzeń, która często przebiega z nadbudową i nadkompensacją (pozdro dla pakerów zrywających włókna mięśniowe) - i ten dodatkowy efekt często obserwujemy. Pytanie tylko, jaki jest długofalowy bilans serii indukowanych procesów zapalnych i serii następujących regeneracji i pozytywnych efektów stymulacyjnych różne procesy (np. syntezę de novo włókien kolagenu lub aktywację genu HAS1 etc.). Nikt nie przeprowadził takich długofalowych badań, nikt ich nawet nie zaprojektował. "

Takie skutki istnieją i pomimo, że nie ma konkretnych publikacji na ich temat, to jednak doświadczyło ich wiele osób, doświadczyłam również ja.

Poretinoidowe zapalenie skóry 

Dlaczego Atrederm stosowany przez kilka tygodni potrafi pięknie wyczyścić skórę z trądzika, ale już aplikowany przez wiele miesięcy może ten trądzik wywołać? Spośród wszystkich środków na bazie tretinoiny Atrederm ma zdecydowanie największy potencjał drażniący. Alkoholowe podłoże sprawia, że preparat działa szybko, ale wywołuje też silniejszy stan zapalny, niż inne formulacje tretinoiny.Trądzik jest chorobą zapalną, żadna zaś przewlekła choroba zapalna nie lubi drażnienia na długim dystansie. W świetle najnowszych badań wiemy, że to właśnie stan zapalny a nie olej mineralny, czy silikony powoduje powstawanie zaskórników i dlatego coraz większe zainteresowanie budzi stosowanie przeciwutleniaczy w leczeniu trądziku, zwłaszcza acne tarda. Pisałam o tym wstepnie w tym poście: http://kosmostolog.blogspot.com/2016/05/przeciwutleniacze-w-leczeniu-tradziku.html

W jaki sposób odróżnić poretinoidowe skóry od przejściowego wysypu. Tzw. "wysyp" pojawia się zwykle dość szybko po zastosowaniu retinoidu, zwykle po tygodniu, dwóch i z czasem sam ustępuje, żeby to przyspieszyć można zastosować na skórę antybiotyk w maści. Poretinoidowe zapalenie skóry jest wywołane przeciągającym się stanem zapalnym oraz zbyt długim podrażnianiem i tak już mocno prozapalnej skóry. Może się pojawić po kilku miesiącach kuracji jak i po kilku tygodniach. W przypadku nietolerancji, może wystąpić krótko po pierwszej aplikacji. Wcześniejsze stosowanie retinoidów też nie gwarantuje nam bezpieczeństwa, gdyż częste intensywne złuszczania zwiększają podatność skóry na czynniki prozapalne i sprawiają, że staje się ona trochę nieprzewidywalna.

Pierwszym niepokojącym objawem jest zwiększenie się reakcji zapalnej skóry, silny piekący rumień pojawiający się w ciągu dnia i często nawet bez konkretnych przyczyn. Często intuicyjnie wyczuwamy, że skóra ma dość, ale pastwimy się nad nią dalej. Kolejny powód do niepokoju mamy wówczas, gdy po początkowej fazie pięknej i czyściutkiej cery, znów zaczynają pojawiać się zaskórniki i to często w miejscach, w których ich wcześniej nie było. Jest to sygnał, by natychmiast przerwać kurację, bo lada moment może się pojawić występ uporczywych i trudno ustępujących zmian zapalnych, W takim momencie należy zmienić pielęgnację na uspokajającą i przeciwzapalną. W fazie wysypu często niezbędny będzie antybiotyk doustny. Porotinoidowe zapalenie skóry może zostawić po sobie przebarwieia i mocno uwrażliwioną skórę.

Trwałe uwrażliwienie skóry, sensitive skin syndrome.

W trakcie kuracji Atredermem skóra staje się wrażliwa i nadreaktywna, ale objawy te mijają jakiś czas po zakończeniu kuracji, chyba że nie mijają... i wówczas mamy problem. Jeśli kuracja była zbyt intensywna, lub po prostu mamy niższy próg tolerancji, uwrażliwnie może stać się trwałe. Zważywszy na fakt, że cera trądzikowa wymaga nieustannej regulacji, jest to bardzo kłopotliwe, bo co zrobić w momencie, kiedy przestaniemy tolerować jakikolwiek kwas? 

Każdy stan zapalny wiąże się z silną grą naczyniową. Z czasem może to powodować trwałą przebudowę ścianek naczyń a w efekcie nadmiernie reaktywną skórę, która będzie się czerwienić pod wpływem emocji, wysiłku czy zmian temperatury. Sytuacja ta imituje trądzik różowaty i w sumie można ją nazwać wtórną rossaceą, bo nie jest wynikiem genetycznych uwarunkowań związanych ze skórą naczyniową a formą nabytą poprzez agresywną pielęgnację. Sensitive skin syndrom może być wywołany zarówno retinoidami jak i kwasami (szczególnie kwas glikolowy) i ogólnie długotrwałym stosowaniem silnie drażniących substancji i zabiegów przeciwtrądzikowych oraz odmładzajacych.

Podobnie jest ze stosowaniem retinoidów przeciwsarzeniowo. Starzenie jest związane z szeregiem uszkodzeń, wywołanych przez stany zapalne. Dlatego długotrwałe używanie środków generujących stan zapalny, stoi w sprzeczności z zasadami jego profilaktyki.
Z wiekiem spada też potencjał naprawczy skóry i stosowanie retinoidów, które ten potencjał wykorzystują, staje się bezskuteczne. Zbyt agresywne traktowanie skóry kwasami i retinoidami w celach przeciwstarzeniowych może powodować identyczne skutki jak w przypadku wykorzystywania ich w leczeniu trądzika. W którymś momencie uzyskujemy owszem skórę gładką, ale mocno nadreaktywną i wiecznie czerwoną.

Celem tego artykułu nie jest zniechęcenie Was do stosowania retinoidów, bo wciąż są to najskuteczniejsze środki w leczeniu trądzika, ale apelem do rozsądnego korzystania z ich dobrodziejstw. Lęk przed nawrotem trądzika sprawia, że łatwo można uzależnić się od złuszczania i stracić zdrowy rozsądek. W dalszym ciągu będę Wam polecać Atrederm, czy Locacid w leczeniu trądzika, głęboko się jednak zastanowię nad stosowaniem ich w terapii antyaging. Współczesna medycyna i kosmetologia oferują ogromne bogactwo substancji oraz technologii i coraz bardziej przychylam się do stwierdzenia Patryka, który powtarza za niektórymi dermatologami, że "jeśli nie ma np. trądzikowych wskazań do stosowania np. tretinoiny, to można uzyskać identyczne (lub lepsze!) efekty estetyczno-odmładzające przy pomocy np. różnych kombinacji zewnętrznych antyoksydantów i peelingów." Będę zatem razem z Wami szukać alternatywy dla retinoidów, kierując się przekonaniem, że skóra jest częścią większej całości- naszego organizmu i nie da się jej kontrolować jedynie poprzez nakładanie określonych substancji. Wpływ na skórę ma wiele czynników takich jak geny, tryb życia, zanieczyszczenia środowiska, dieta, stres itp i o tę tematykę chciałabym stopniowo poszerzać blog. Chciałabym też aby w poszukiwaniach przyświecała nam dewiza, że skórę mamy jedną i musi nam wystarczyć na całe życie.

PS. Bardzo dziękuję Aptece Przy Parku Wilsona za udostepnienie mi produktów do zdjęć a wszystkich z Poznania zapraszam do tego wyjatkowego miejsca, gdzie zawsze uzyskacie fachową i życzliwą poradę a leki i kosmetyki kupicie w atrakcyjnych cenach:)